Thành phố Sapa thuộc tỉnh Lào Cai là nơi cư trú của nhiều dân tộc thiểu số, vì vậy mà nơi đây hội tụ nền văn hóa đa sắc màu cùng với những món ăn đậm đà bản sắc dân tộc. Khi lên đến đây, nếu bạn không được thưởng thức món xôi ngũ sắc – đặc sản của dân tộc Tày – một trong những món ăn nổi tiếng được nhiều thực khách yêu thích thì thật đáng tiếc. Nó có đến 5 màu sắc cực kì bắt mắt
Điều đặc biệt là xôi ngũ sắc không chỉ đa dạng màu sắc mà còn quyến rũ với nhiều hương vị thơm ngon nữa. Cách làm xôi ngũ sắc an toàn từ những nguyên liệu tạo màu tự nhiên.
Cùng chúng tôi tìm hiểu về loại xôi lạ này và học cách nấu xôi ngũ sắc tại nhà nhé!
Tìm hiểu về nguồn gốc và ý nghĩa của món xôi ngũ sắc
Người Tày ở nước ta có truyền thống văn hóa lâu đời, có chữ viết riêng và có điều kiện kinh tế phát triển hơn các dân tộc khác. Những nét đặc sắc về văn hóa của người Tày không những được thể hiện trong các hội làng, những bài ca, tiếng hát dân gian mà còn trong cả những nét văn hoá ẩm thực phong phú. Và xôi ngũ sắc là một trong ví dụ đó
Đúng như tên gọi của nó, món xôi này được tạo thành từ 5 màu sắc khác nhau: trắng, đỏ, xanh, tím, vàng tượng trưng cho ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Người Tày thường làm xôi ngũ sắc vào các ngày cúng giỗ, cưới hỏi, vào nhà mới và các ngày mồng 5 tháng 5… với mong muốn gia đình gặp nhiều may mắn, gia chủ làm ăn phát đạt hơn trước
Ý nghĩa của món xôi ngũ sắc
Xôi ngũ sắc tượng trưng cho ngũ hành: trắng là màu của kim, xanh là màu của mộc, đen là màu của thuỷ, đỏ là màu của hỏa, màu vàng là màu của thổ theo khi xưa quan niệm vậy. Người ta cũng quan niệm rằng sự tồn tại của ngũ hành làm nên sự tươi tốt của Thiên – Địa – Nhân. Với người Tày, thói quen những ăn xôi ngũ sắc trong các ngày lễ, tết sẽ giúp họ gặp nhiều điều may mắn, tốt lành.
Bên cạnh đó, xôi ngũ sắc là niềm tự hào của chị em phụ nữ Tày bởi nó thể hiện sự khéo léo và đảm đang của họ. Loại xôi năm màu được chế biến từ những nguyên liệu bắt nguồn từ thiên nhiên nên ăn rất ngon và bổ dưỡng
Học cách nấu xôi ngũ sắc cho bà mẹ đảm đang
1. Chọn nguyên liệu tự nhiên
– 2 kg gạo nếp mới
– Các nguyên liệu nguồn gốc tự nhiên để tạo màu:
Màu đỏ và màu tím: dùng lá cẩm đỏ và cẩm tím, mỗi loại 200g để riêng (Nên chọn lá cẩm già để có màu xôi được đẹp nhất)
Màu xanh: dùng 500g lá nếp
Màu vàng: nghệ tươi hoặc bột nghệ đều được
– 1 ít sữa đặc
– Đường trắng
– Khuôn làm xôi hình hoa Lá cẩm dùng làm xôi ngũ sắc
2. Cách làm xôi ngũ sắc
Bước 1: Sơ chế nguyên liệu
– Trước khi nấu, bạn vo sạch gạo nếp rồi ngâm với nước để qua đêm cho gạo nở ra.
– Rửa sạch các loại lá cẩm, lá dứa đã chuẩn bị sẵn
– Nghệ tươi rửa sạch, bỏ vỏ, giã nguyễn
Bước 2: Tạo màu bước đầu
Trước tiên là màu đỏ: rửa sạch lá cẩm đỏ rồi cắt khúc cho để vừa nồi (bạn có thể dùng cả lá và cây), đổ thêm 2 lít nước rồi đun sôi. Khi bếp sôi vặn nhỏ lửa để khoảng 10 rồi vớt lá ra, lấy phần nước đã được để nguội. Tiếp đó đổ nước lá cẩm đỏ ra 1 cái chậu nhỏ rồi cho lá cẩm đỏ vào nồi làm tương tự với lá cẩm tím nhé
Tiếp theo làm màu xanh: Rửa sạch lá nếp, cho thêm 2l nước rồi xay bằng máy xay sinh tố hoặc không có máy thì phải vò thật kĩ để ra màu xanh đậm, lọc để lấy nguyên phần nước
Thứ 3 là màu vàng: Giã nhỏ củ nghệ tươi hòa với nước rồi lọc bỏ cặn, chỉ lấy nguyên phần nước (
Sau khi đã pha chế xong các loại nước màu. Bạn đãi sạch gạo và chia đều thành 5 phần, đổ lần lượt vào các chậu màu, còn lại xôi trắng thì chỉ ngâm vào nước lọc bình thường thôi. Thời gian ngâm là 6-8 giờ. Nếu khi nấu màu đỏ với quả gấc thì bước này thay vì ngâm nước lá cẩm đỏ bạn sẽ ngâm 2 phần gạo trắng nhé
Ngâm gạo nếp với các loại nước màu trong khoảng 6-8 giờ
Bước 3: Nấu xôi
Sau khi đủ thời gian ngâm gạo đạt chuẩn thì chắt sạch nước, đổ gạo ra 5 rổ riêng cho ráo nước trộn đều với 2 thìa cà phê sữa, 1 thìa đường nhằm làm xôi ngũ sắc được mềm và có vị ngọt thanh.
Để làm món xôi ngũ sắc ngon và đẹp mắt thì phải rất công phu vì mỗi màu xôi ta phải nấu riêng ra một nồi
Hoặc nếu dùng nồi đồ xôi to thì có thể dùng một miếng tre đan ngăn ở giữa rồi đồ 2 màu gạo vào chung một nồi là được
Cho gạo nếp vào nồi đồ xôi, bật lửa lớn để hạt gạo nếp được nở chín đều. Sau 30 phút dùng đũa để xới tơi, nếu thấy xôi có vẻ khô thì có thể rưới thêm chút nước lên trên. Hấp cho đến khi xôi chín mềm thì tắt bếp, bắc nồi xôi xuống là được
Cách trang trí xôi ngũ sắc
Ngày lễ, Tết, bà con dân tộc Tày thường chế biến món xôi năm màu trang trí làm cho mâm cỗ thêm hấp dẫn. Để có món xôi màu dẻo thơm, người nấu sẽ chọn loại gạo nếp thơm, hạt mẩy đều.
Khi nấu xong, xôi ngũ sắc được các mẹ, các chị bày thành đĩa xôi năm màu: trắng, xanh, vàng, đỏ, tím cẩm trông tựa như bông hoa năm cánh đang khoe sắc. Xôi ngũ sắc có một mùi thơm đặc trưng của cây cỏ, không hề lẫn với bất cứ món xôi nào khác. Còn có quan niệm rằng, người nào đồ được xôi ngũ sắc có màu chuẩn đẹp thì nhà đó được xem là người khéo tay, gia đình sẽ làm ăn phát đạt.
Lưu ý gì khi nấu xôi ngũ sắc
- Khi xôi bị khô ở trên, nhão ở dưới là do gạo quá nhiều hoặc nén gạo quá chặt làm bí lỗ thông hơi, không đủ hơi nóng để chín.
- Bí quyết nấu xôi ngon, chín đều bằng cách cho gạo vào nồi hấp, dùng tay trải nhẹ nhàng từng lớp gạo, dùng khăn ẩm trùm bên ngoài cho nồi xôi luôn giữ nhiệt và không bị mất nước.
- Lượng nước cho vào nồi hấp chiếm khoảng 1/3 dung tích nồi. Nước quá nhiều làm cho hơi nước bốc mạnh, xôi dễ bị nhão và nát
- Tùy vào kích thước nồi mà bạn có thể đồ 1 hay nhiều màu một lần. Nếu bạn có nồi đồ xôi lớn thì có thể đồ cả 5 loại xôi trong 1 lần
- Khi nấu xôi có thể không dùng nước cốt dừa, nhưng nếu ngâm gạo với nước cốt dừa thì xôi sẽ dẻo bùi và mùi rất ngậy
Cách nấu nấu xôi ngũ sắc của người Tày cũng khá đơn giản phải không nào? Chỉ cần chút tỉ mỉ là được. Vì xôi ngũ sắc có nhiều màu bắt mắt nên cũng có nhiều cách để trang trí khác nhau. Làm đĩa xôi ngũ sắc thành nhiều tầng mỗi tầng 1 màu, với cách làm khuôn xôi nhiều tầng thì bạn nên cho lượng xôi đều nhau, ép chặt khuôn để các màu có độ kết dính trông rất đẹp mắt và khi ăn cũng đậm chất hơn đó.
Chúc cả nhà thành công với món ăn ngon, độc, lạ và đẹp mắt này nhé!
